491 Καστοριάδης, Ἡ ἀρχαία ἑλληνικὴ δημοκρατία…, ὅ.π., σ. 32.
492 Διογένης Λαέρτιος, Βίοι φιλοσόφων, βιβλ. 2, ἑν. 43. Προφανῶς ἀπερίσκεπτος ὁ ἰσχυρισμὸς ὅτι στὴν ‘ἀνοιχτὴ’ κοινωνία ταιριάζει πολυθεϊστικὴ θρησκεία. “Ἡ περίπτωση τοῦ Σωκράτη εἶναι ἡ πιὸ γνωστή, κάθε ἄλλο ὅμως παρὰ ἡ μοναδική” (Χριστόδουλος Ἀθηνῶν, Ἑλληνισμὸς προσήλυτος, ὅ.π., σ. 17), ἐνῷ ἐπιβάλλονται καὶ καύσεις βιβλίων, ὅπως τοῦ Πρωταγόρα, ὁ ὁποῖος δὲν κατηγορήθηκε κἂν γιὰ ἀθεΐα, ἀλλὰ γιὰ ἀγνωστικισμό. Ὅπως θὰ περίμενε κανεὶς νὰ εἶναι ἀμέσως ἀντιληπτό, τὴν ἀνοιχτότητα μιᾶς κοινωνίας δὲν ἐμποδίζει οὔτε ὁ μονοθεϊσμὸς οὔτε ὁ πολυθεϊσμός, ἀλλὰ ἡ ἐπιβολή τους — κάθε πίστη ὁποιαδήποτε, ἂν προβλέπει ἢ ἐπιτρέπει τὸν ἐξαναγκασμὸ ἀνάμεσα στὶς δυνάμεις τῆς διάδοσης καὶ ἑδραίωσής της. Ἀπὸ μόνη της ἡ συσχέτιση πολυθεϊσμοῦ, πολυφωνίας καὶ ἐλευθερίας εἶναι προβληματικὴ οὕτως ἢ ἄλλως, ἐφόσον σημασία γιὰ τὴν ἐλευθερία τῆς σκέψης δὲν ἔχει ὁ ἀριθμὸς τῶν φωνῶν, ἀλλὰ ἡ ποιότητά τους. Ὑπὸ τὴν προϋπόθεση ὅτι θέλει κανεὶς νὰ καταλάβει, ἀρκεῖ ἁπλὴ σύγκριση διαφόρων θρησκειῶν μεταξύ τους ἐν σχέσει πρὸς τὶς κοινωνίες στὶς ὁποῖες ἀνήκουν, γιὰ νὰ διαφανοῦν οἱ θρησκευτικὲς προϋποθέσεις τῆς ἀνοιχτότητας μιᾶς κοινωνίας.
Σελ. 123456789101112131415161718192021222324252627282930313233
