Δὲν θὰ διαφωνήσω μὲ ὅσους μιλοῦν γιὰ θεμελίωση τῆς Εὐρώπης καὶ τῆς Ἀμερικῆς στοὺς Ἕλληνες, ἀρκεῖ νὰ μὴ παραβλέπονται οὐσιώδεις διαφορὲς τὶς ὁποῖες εἰσάγει ἡ οἰκειοποίηση. Στὰ θεμέλια ἐγγράφεται τὸ μέγιστο δυνατὸ ὕψος, ἀλλὰ δὲν προκύπτει οὔτε ἐλάχιστο ὕψος ἀπὸ μόνη τὴν δυνατότητα. Ὁ Λούθηρος μποροῦσε καὶ νὰ συναρπάζεται νομίζοντας ὅτι “γινόμαστε ὅλοι Ἕλληνες”,[49] ὅμως ὁ προτεσταντικὸς χαρακτήρας, ὅπως ἤδη ὁ παπικός, παρὰ τὰ ὅσα κοινὰ δὲν ἔχουν μικρὴ ἢ ἔστω ἀσήμαντη ἀπόσταση ἀπὸ τὸν ἑλληνικό, πέρα καὶ ἀπὸ τὶς διαφορὲς ποὺ διαιροῦν τὶς ἴδιες τὶς προτεσταντικὲς ὁμολογίες μεταξύ τους. Γι’ αὐτὸ δὲν παύω νὰ θεωρῶ καθοριστικὴ γιὰ κάθε λαὸ τὴν οἰκεία βούλησή του καὶ πρωταρχικὸ τὸν ἰδιαίτερο χαρακτῆρα του, ἀπ’ ὅπου κυρίως πηγάζει ἡ βούληση καὶ ὅλη ἡ πράξη του.
Βελτιώνοντας τὴν παρομοίωση τοῦ Σπίντλικ γιὰ τὴν ἑλληνογένεια τῆς λατινικῆς παράδοσης (“ὅπως ἕνα κλαδὶ μεγαλώνει ἀπὸ τὸν κορμὸ τοῦ δέντρου”), θὰ προσέθετα ὅτι κάθε λαὸς οἰκειοποιούμενος μεταβάλλει καὶ τὴν ἴδια τὴν ρίζα γιὰ τὸν ἑαυτό του. Ἐφόσον προηγεῖται καὶ ἐπιμένει ἐκκλησιαστικὴ ἑνότητα οἱ ἀποχρώσεις τείνουν νὰ συναρμόζουν, ὁπότε ἡ κοινὴ ζωὴ ἀποκτᾶ μορφὴ κήπου. Ὅμως ἂν ἔχει καταργηθεῖ ἡ ἑνότητα, ὅπως ἰσχύει γιὰ τὴν χριστιανοσύνη ἀπὸ καιρό, ἡ οἰκειοποίηση τῆς ρίζας ματαιώνεται, ἀντὶ κήπου δημιουργεῖται σωρὸς ἀπὸ ἀγριόχορτα, καὶ εἶναι τότε πιὸ σωστὸ νὰ μιλοῦμε γιὰ ἑλληνοφανῆ πολιτισμό, ὄχι ἑλληνικό. Γιατὶ σήμερα ποὺ ἐξαπλώνεται παγκοσμίως ἡ δυτικὴ ‘παραλλαγὴ’ τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, δὲν ἀποκλείεται κάποια στιγμὴ νὰ νομίσουμε ὅτι ὁ ἑλληνισμὸς παρήγαγε ὁλόκληρο τὸν πλανήτη — ἀπορῶντας, ἢ ἔχοντας χάσει ἀκόμη καὶ τὴν δυνατότητα γιὰ ἀπορία, πῶς ἀπὸ τὸν Παρθενῶνα καὶ τὴν Ἁγιὰ Σοφιὰ προέκυψε ἐργοτάξιο…
Σελ. 12345678910111213141516171819202122232425262728
