Ἂν οἱ ἀρχαῖοι πολεμοῦσαν γιὰ ἐξουσία καὶ πλοῦτο, δὲν θὰ γίνονταν τίποτα πιὸ διαφορετικὸ ἀπὸ τόσες ληστρικὲς ἐθνότητες, ποὺ μὲ κόπο καταγράφει καὶ μὲ βιασύνη προσπερνάει ἡ ἱστορία,[257] ἀκόμη κι ἂν εἶχε ὑπάρξει ὁ Ὅμηρος, θὰ ἀφοπλιζόταν, ὅπως συνέβη στοὺς Ἑβραίους μὲ τὴν Παλαιὰ Διαθήκη.
Τὴν ἁπλὴ αὐτὴ ἀλήθεια ἡ ‘ρεαλιστικὴ’ ἀνάγνωση τῆς ἱστορίας παρακάμπτει, ἴσως ὄχι μεροληπτῶντας ἀλλὰ μέσα στὴν γενική της στενοχώρια καὶ ἀδυναμία ἐκτιμήσεως τοῦ ὑψηλοῦ, ὅπως συμβαίνει, γιὰ παράδειγμα, στὸν Κυριαζόπουλο, γιὰ νὰ περιοριστῶ σὲ ἀξιόλογη περίπτωση ἐρευνητοῦ κατηρτισμένου, ἐργατικοῦ, συγκροτημένου καὶ ἀκόμα εὐφυοῦς, στὴν οὐσία ὅμως ἀπαίδευτου. Διαβάζοντας κείμενά του ὅπως αὐτὰ γιὰ τὸν Ἡρακλῆ,[258] τὸν Ἀπόλλωνα[259] ἢ τὸν Ἡσίοδο,[260] τείνει κανεὶς νὰ σχηματίσει τὴν ἐντύπωση ὅτι ὁ γενικὸς διαχρονικὸς θαυμασμὸς γιὰ τοὺς ἀρχαίους Ἕλληνες ὀφείλεται σὲ πλάνη καὶ ἐξιδανίκευση, ἐπιμένει δὲ ὅπως ἐφιαλτικὴ πανίσχυρη ἐπιδημία.
Λέγαμε ὅτι, μέσα στὴν ὅποια ἀσημαντότητα τοῦ ἀρχαίου βίου, ἀναπόφευκτη γιὰ κάθε λαὸ σὲ ποικίλους βαθμούς, κάτι ἄλλο καὶ πρωταρχικὸ θὰ πρέπει ἐπίσης νὰ ὑπῆρχε, γιὰ νὰ προκύψει ἡ ἴδια ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα. Τὸ ἄλλο αὐτὸ δὲν κάνει οὔτε δειλὴ ἐμφάνιση στὰ κείμενα τοῦ Κυριαζόπουλου, ὅπου τὰ πράγματα τείνουν νὰ ἐγκλωβίζονται στὴν πιὸ στενὴ δυνατὴ πολιτικὴ διάσταση, μὲ τὴν ἴδια τὴν φιλοσοφία ἀπὸ Ὁμήρου μέχρι Στωϊκῶν νὰ παρακολουθεῖ κατὰ πόδας τοὺς συσχετισμοὺς πολιτικῶν δυνάμεων καὶ τὶς μεταπτώσεις τῶν πολιτικῶν καταστάσεων. Χαίρομαι ποὺ ἡ σπουδὴ τοῦ ἀσήμαντου μπορεῖ νὰ διαθέτει σημαντικοὺς ἐργάτες, οἱ ὁποῖοι, ἀκόμη καὶ ὅταν παρερμηνεύουν, βοηθοῦν πάντως νὰ βιώνουμε ζωντανὰ τὸ αὐτονόητο, τὴν ὕπαρξη μιᾶς ἀσημαντότητας σὲ κάθε λαὸ κάθε ἐποχῆς. Ἐδῶ ἂς ἐπιτραπεῖ ἡ παράκαμψη τοῦ βιώματος αὐτοῦ, μέσα ἀπὸ τὴν διαπίστωση ὅτι ἂν οἱ ἀρχαῖοι ἄκουγαν τὸν Ὅμηρο — καὶ ἄκουγαν ὅλοι, ὄχι μόνο οἱ ‘εὐγενεῖς’ — φθάνοντας ὅπου ἔφθαναν, καὶ στὸν “πέρα ἀκόμη καὶ ἀπὸ τὴν οὐσία, ὑπερέχοντα σὲ παλαιότητα καὶ δύναμη ἀγαθὸ Θεό”,[261] πάει νὰ πεῖ ὅτι καὶ προηγουμένως καὶ συνεχῶς κάποια Πραγματικότητα εἶχαν.
Σελ. 123456789101112131415161718192021222324252627282930
