Ἡ Ἰλιάδα εἶναι ἐρωτικὸς χῶρος. Ὁποιαδήποτε ἂν εἰκάζονται ὡς κίνητρα τοῦ πολέμου, ὁ Ὅμηρος τὴν ἀγάπη αὐτή ἔνοιωσε γιὰ πραγματική, καὶ μελετῶντας την ἔστρεψε τὸν ἑλληνικὸ βίο στὸ μεγάλο φῶς του, πρὶν ἀπὸ τὸ ὁποῖο δὲν ἔχει σχεδὸν καμμία σημασία γιὰ μᾶς σήμερα. Στὴν ἁρπαγὴ τῆς Ἑλένης ἀναγνώριζε χωρὶς δισταγμὸ τὴν αἰτία τοῦ πολέμου ὁ Αἰσχύλος, ἔστω ὑποβιβάζοντας τὴν σημασία της, ἀποκαλῶντας τὸν τρωϊκὸ πόλεμο γυναικόποινο[256] — σημάδι κι αὐτὸ τῆς μόνιμης δυνατότητας τοῦ ἑλληνισμοῦ νὰ ἀφανιστεῖ ἀκριβῶς ὅπως ἡ Τροία, κι ἂς ἔχει δημιουργήσει τὸν πολιτισμὸ ποὺ γνωρίζουμε: ἂν δὲν ἀποπλανοῦν οἱ σειρῆνες τῆς ‘ἐπιστημονικῆς’ νεκρολογίας, δὲν εἶναι δύσκολο νὰ γίνει ἀντιληπτὸ ὅτι ἕνας πολιτισμὸς ἔχει παρελθὸν μόνο ἂν ἔχει παρόν.
Ἂν οἱ ἀρχαῖοι πολεμοῦσαν γιὰ ἐξουσία καὶ πλοῦτο, δὲν θὰ γίνονταν τίποτα πιὸ διαφορετικὸ ἀπὸ τόσες ληστρικὲς ἐθνότητες, ποὺ μὲ κόπο καταγράφει καὶ μὲ βιασύνη προσπερνάει ἡ ἱστορία,[257] ἀκόμη κι ἂν εἶχε ὑπάρξει ὁ Ὅμηρος, θὰ ἀφοπλιζόταν, ὅπως συνέβη στοὺς Ἑβραίους μὲ τὴν Παλαιὰ Διαθήκη.
Τὴν ἁπλὴ αὐτὴ ἀλήθεια ἡ ‘ρεαλιστικὴ’ ἀνάγνωση τῆς ἱστορίας παρακάμπτει, ἴσως ὄχι μεροληπτῶντας ἀλλὰ μέσα στὴν γενική της στενοχώρια καὶ ἀδυναμία ἐκτιμήσεως τοῦ ὑψηλοῦ, ὅπως συμβαίνει, γιὰ παράδειγμα, στὸν Κυριαζόπουλο, γιὰ νὰ περιοριστῶ σὲ ἀξιόλογη περίπτωση ἐρευνητοῦ κατηρτισμένου, ἐργατικοῦ, συγκροτημένου καὶ ἀκόμα εὐφυοῦς, στὴν οὐσία ὅμως ἀπαίδευτου. Διαβάζοντας κείμενά του ὅπως αὐτὰ γιὰ τὸν Ἡρακλῆ,[258] τὸν Ἀπόλλωνα[259] ἢ τὸν Ἡσίοδο,[260] τείνει κανεὶς νὰ σχηματίσει τὴν ἐντύπωση ὅτι ὁ γενικὸς διαχρονικὸς θαυμασμὸς γιὰ τοὺς ἀρχαίους Ἕλληνες ὀφείλεται σὲ πλάνη καὶ ἐξιδανίκευση, ἐπιμένει δὲ ὅπως ἐφιαλτικὴ πανίσχυρη ἐπιδημία.
Σελ. 1234567891011121314151617181920212223242526272829
