“Ὁ Ἄρθουρ Π. Στάνλεϋ, διακεκριμένος καθηγητὴς τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας στὴν Ὀξφόρδη, πρὶν ἀπὸ περίπου ἑκατὸ χρόνια ἔγραψε μὲ ἀκόμη πιὸ ζωντανοὺς καὶ δυναμικοὺς ὅρους: ‘… Ἐπρόκειτο γιὰ μιὰ ἐντυπωσιακὴ παρατήρηση τοῦ αὐτοκράτορα Ναπολέοντα, ὅτι ἡ ἴδια ἡ εἰσαγωγὴ τῆς Χριστιανοσύνης ἦταν, ἀπὸ μιὰ συγκεκριμένη πλευρά, θρίαμβος τῆς Ἑλλάδας ἐπάνω στὴν Ρώμη, ἡ ἔσχατη καὶ πιὸ ἔξοχη περίπτωση αὐτοῦ ποὺ εἶπε ὁ Ὁράτιος, πὼς ἡ αἰχμάλωτη Ἑλλάδα αἰχμαλώτισε τὸν ἄγριο κατακτητή της. Ἡ ἀρχαία ρωμαϊκὴ Ἐκκλησία δὲν ἦταν παρὰ μιὰ ἀποικία Ἑλλήνων χριστιανῶν ἢ ἐξελληνισμένων Ἰουδαίων. Ὁ ἀρχαιότερος Πατέρας τῆς δυτικῆς Ἐκκλησίας ἔγραψε στὰ ἑλληνικά. Οἱ πρῶτοι πάπες δὲν ἦταν Ἰταλοὶ ἀλλὰ Ἕλληνες. Τὸ ὄνομα τοῦ πάπα δὲν εἶναι λατινικὸ ἀλλὰ ἑλληνικό … Ἡ Ἑλλάδα εἶναι ἡ μητέρα καὶ ἡ Ρώμη ἡ κόρη. Εἶναι προνόμιο τῆς Ἑλλάδας νὰ ἔχει ἄμεση γλωσσικὴ συνέχεια μὲ τοὺς ἀρχαίους καιρούς, νὰ καυχᾶται ὅτι διαβάζει ὅλη τὴν Γραφή, τὴν Παλαιὰ καὶ τὴν Καινή, στὴν γλῶσσα μὲ τὴν ὁποία τὴν διάβαζαν καὶ τὴν μιλοῦσαν οἱ Ἀπόστολοι’.”[20]
Ὁ Εὐδοκίμωφ σημειώνει γιὰ τὴν ἑνότητα τῶν Ὀρθόδοξων λαῶν μὲ τὴν πηγὴ τοῦ χριστιανισμοῦ στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα, ὅτι τὰ ἑλληνικὰ δὲν ἀφοροῦν μόνο στὴν μητρικὴ συνείδηση τῶν Ἑλλήνων, ἀλλὰ γίνονται “μητρικὴ γλῶσσα κάθε ὀρθόδοξου”.[21] Ἡ ἐξάπλωση αὐτὴ συμβαίνει καὶ σὲ ἄλλες διαστάσεις, ὅπως εἶναι φυσικό. “Ἂν καὶ Περουβιανός”, ἐξομολογεῖται ὁ Συμεὼν Γρηγοριάτης, “ἐπειδὴ βαπτίστηκα κι ἔγινα Ὀρθόδοξος, αἰσθάνομαι ὅτι οἱ Ἕλληνες εἶναι συγγενεῖς μου”, κι ἔτσι γιὰ τὴν Ἑλλάδα λέει, “ἡ χώρα μας, τὰ πρόσωπα τῶν παππούδων μας…”[22] Ὁ Σωφρόνιος Σαχάρωφ ἐπιμένει ἰδιαίτερα στὴν σημασία τῆς γλώσσας, ἐξηγῶντας πὼς ἡ ἀγάπη γιὰ τὰ ἑλληνικὰ δὲν τιμάει μόνο τὴν συνείδηση καὶ ἀρχὴ τῶν ὀρθόδοξων λαῶν, ἀλλὰ καὶ μιὰ τελειότητα πού, σὲ κάθε περίπτωση, δὲν θὰ βρεθεῖ ἀλλοῦ. Κάθε γραμματεία καὶ ἡ ἴδια ἡ θεμέλια γλῶσσα της καθρεφτίζει μᾶλλον παρὰ δημιουργεῖ ἐσωτερικὲς ποιότητες, ἀλλὰ ὅπως οἱ πνευματικὲς ποιότητες στὴν πρωταρχική τους τάξη, ἔτσι τὸ καθρέφτισμά τους στὴν δική του τάξη δὲν εἶναι οὔτε ἀνεπαίσθητο οὔτε ἀσήμαντο.
Σελ. 12345678910111213141516171819202122232425
