Ἀποφεύγοντας τὰ ἑλληνικὰ γράμματα ὁ Τερτυλλιανός, ὁ χριστιανὸς Κάτων, ἂν μπορεῖ νὰ χαρακτηρισθεῖ ἔτσι,[34] δὲν ἀπέφευγε τὸν πολυθεϊσμό, ἐφόσον πολυθεϊστικὴ ἦταν καὶ ἡ λατινικὴ ἀρχαιότητα. Δὲν εἶχε οὔτε ‘φυλετικὰ’ κίνητρα, γιατὶ ὡς ἑλληνικὴ ὑπερασπιζόταν συνειδητὰ τὴν Ἐκκλησία ὁ ἴδιος, ἀπορῶντας μὲ τοὺς Ρωμαίους, ὅτι ἐνῷ ἰσχυρίζονταν πὼς ἡ Αὐτοκρατορία ὑπάρχει γιὰ νὰ προστατεύει ὅλους, ἐκεῖνοι διώκουν τοὺς Ἕλληνες, δηλαδὴ τοὺς χριστιανούς.[35] Μάχη τοῦ Τερτυλλιανοῦ εἶναι ἡ μάχη ἔντρομου δούλου: προσπαθοῦσε νὰ ἀντικαταστήσει τὴν σοφία τῆς φιλίας μὲ τὴν πειθαρχία, γιατὶ δὲν σκεφτόταν τὴν δικαιοσύνη, ὅσο φοβόταν καὶ ἔτρεμε τὴν παράβαση.
“Ὁ Τερτυλλιανὸς εἶναι ὁ πρῶτος χριστιανὸς ποὺ ἔγραψε στὰ λατινικά, ὄχι διότι δὲν ἐγνώριζε ἑλληνικά, ἀλλ’ ἐπειδὴ ἤθελε νὰ μὴ χρησιμοποιεῖ ὁ χριστιανισμὸς τὴν φιλοσοφικὴ ἑλληνικὴ γλῶσσα. Καὶ πράγματι, εἰσήγαγε ἀντὶ τῶν φιλοσοφικῶν μιὰ σειρὰ ἀπὸ νομικὲς ἔννοιες … ὁ Τερτυλλιανὸς διετύπωσε καὶ τὴν θεωρία κατὰ τὴν ὁποία ἡ ἁμαρτία εἶναι παράβασις νόμου καὶ ἐπισύρει ποινήν”.[36]
Ἡ ἰδιάζουσα πρόσληψη τῆς ἑλληνικῆς ἀρχαιότητας ἀπὸ τοὺς Λατίνους καὶ ἡ ἴδια ἡ λατινικὴ γλῶσσα θεμελιώνουν τόσο πιὸ ἀνεπηρέαστα τὴν συνείδηση τῆς λατινόφωνης χριστιανοσύνης, ὅσο μειώνεται ἡ ἐπαφή της μὲ τὸν ἑλληνισμό, δηλαδὴ κυρίως τὸν 5ο αἰῶνα καὶ ἑξῆς. “Στὴν ἴδια τὴν Ρώμη, γύρω στὸ 600, κανένας πιὰ δὲν διάβαζε τοὺς Ἕλληνες Πατέρες, οὔτε τοὺς πιὸ ἐπιφανεῖς…
Σελ. 12345678910111213141516171819202122232425
