Από το χωριό Σαρτανά είχαν στρατολογηθεί συνολικά 1500 άτομα, από τα οποία 320 είχαν σκοτωθεί.
Παρά την άδικη αυτή μεταχείριση οι Έλληνες είχαν καταξιωθεί ως ανδρειωμένοι και γενναίοι στρατιώτες. Πολλοί από αυτούς παρασημοφορήθηκαν με παράσημα και μετάλλια. Για τον ηρωισμό στα μέτωπα του Β’ Παγκοσμίου πολέμου σε μερικούς Έλληνες απονεμήθηκε το υψηλό αξίωμα «Ήρωας της Σοβιετικής Ένωσης». Είναι οι Τάλαχ Κ.Ι. (1918-1944) γεννημένος στο ελληνικό χωριό Μαξίμοβκα, Μουρζά Ι.Μ. (1905-1983) γεννημένος στο χωριό Μάνγους, Ταχτάροβ Ι.Φ. (1913-1978) από το χ.Μπογκατίρ, πιλότος-εξερευνητής Μπαχτσιβαντζής Γ.Ι. (1900-1943) έλληνας ποντιακής καταγωγής.
Οι οικογένειες των στρατιωτών που σκοτώθηκαν παραλάμβαναν από τη διοίκηση του τάγματος γνωστοποίηση του θανάτου, η οποία αποτελούσε δικαιολογητικό για την χορήγηση στην οικογένεια χρηματικού επιδόματος.
Με την άνοδο στην εξουσία του Νικήτα Χρουσέβ οι έλληνες είχαν αποκτήσει σχετική πολιτική ελευθερία. Οι έλληνες ποιητές Σαπουρμάς και Κυριάκοβ ξεκίνησαν την αναγέννηση της ελληνικής λογοτεχνίας, δημοσιεύοντας χειρόγραφες συλλογές των ποιημάτων τους καθώς και των μεταφρασμένων στα ρουμέϊκα ποιημάτων.
Στη δεκαετία του ’70 είχε συσταθεί μια λογοτεχνική ομάδα των Ελλήνων ποιητών που μαζεύονταν το καλοκαίρι στο εξοχικό «Αζοφικό αγλάρ» («Το χελιδόνι της Αζοφικής») του ποιητή Δημήτρη Δεμερτζή.
Από το 1952 στα χωριά της Αζοφικής διεξάγονται λαογραφικές αποστολές του Κρατικού Πανεπιστημίου του Κιέβου υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Ανδρέα Μπελέτσκυ και υφηγήτριας Τατιάνα Τσερνισόβα. Οι φοιτητές που συμμετέχουν στις αποστολές, καταγράφουν τα λαϊκά τραγούδια, παραμύθια, ρητά και παροιμίες, ασχολούνται με μελέτη των ελληνικών διαλέκτων της Αζοφικής.
Το 1967 η Μαρία Γαϊτάν ξεκίνησε την αναγέννηση του προπολεμικού συγκροτήματος τραγουδιού και χορού, το οποίο ονομάστηκε «Σαρτανιότικα μαργαριτάρια». Το συγκρότημα αυτό λειτουργεί και σήμερα.
Το 1989 στη Μαριούπολη όπως και σε όλη την Σοβιετική Ένωση αναζωογονήθηκε το ελληνικό κίνημα. Στις 25 Γιανουαρίου 1989 στη Μαριούπολη ιδρύθηκε ο πρώτος ελληνικός σύλλογος. Ως πρωτεύων σκοπός του τέθηκε η αναγέννηση της ελληνικής διαλέκτου της Μαριούπολης και η εκμάθηση της νέας ελληνικής γλώσσας.
Στις 25 Μαρτίου 1989 στη Μαριούπολη για πρώτη φορά γιορτάστηκε η Μέρα της Ανεξαρτησίας της Ελλάδος, χρειάστηκε όμως να γίνουν πολλές διαπραγματεύσεις με το δημαρχείο και την Μόσχα για να επιτραπεί η έκθεση στη σκηνή της ελληνικής σημαίας και να ακουστεί δημόσια ο ύμνος της Ελλάδος. Στη γιορτή αυτή είχαν έρθει έλληνες από τα γύρω χωριά, οι οποίοι χόρευαν στη διάρκεια της συναυλίας τους ελληνικούς χορούς. Μετά από συναυλία οι άνθρωποι αγκαλιάζονταν και έκλαιγαν: για πρώτη φορά από τη σκηνή ακουγόταν η μητρική τους γλώσσα.
Το 1989 ξεκινάει και η μεγάλη προσπάθεια για την ίδρυση στην πόλη εκπαιδευτικού ιδρύματος για την διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Αποστέλλονταν αιτήσεις στις αρμόδιες υπηρεσίες όλων των βαθμίδων, ενώ τα δραστήρια μέλη του κινήματος συμμετείχαν σε διάφορες διασκέψεις για εθνικές μειονότητες όπου προβάλλανε το αίτημά τους. Αποτέλεσμα ήταν να ιδρυθεί το 1991 στη Μαριούπολη το Κολέγιο Ανθρωπιστικών Σπουδών, το οποίο σύντομα αναπτύχθηκε σε Ινστιτούτο, το οποίο παίζει σήμερα πρωτεύοντα ρόλο στην υπόθεση αναγέννησης του ελληνισμού στην Ουκρανία. Από το ελληνικό σύλλογο είχε συσταθεί επίσης μια ομάδα εργασίας για την επιστροφή στη Μαριούπολη του ιστορικού του ονόματος, επειδή το 1945 έφερνε την ονομασία Ζντάνοβ, που ήταν το όνομα ενός από τους συνεργάτες του Στάλιν. Έτσι, τον Ιανουάριο του 1989 στην πόλη Ζντάνοβ επιστράφηκε η ιστορική της ονομασία.
