Ἡ ἁπλὴ ἐπίκληση στὴν συνήθεια δὲν προϋποθέτει ἁπλῶς νεκρὴ τὴν γλῶσσα, ἀλλὰ καὶ ἀναιρεῖ τὴν ἴδια τὴν ἀντίρρηση στὴν συγκεκριμένη συνήθεια, ποὺ ἐπικρατεῖ σήμερα: ἂν ἡ ζωντανὴ χρήση εἶναι ὅ,τι νομιμοποιεῖ κάθε γλωσσικὴ ἔκφραση, εἴμαστε ὑποχρεωμένοι νὰ δεχθοῦμε τὴν σημερινὴ χρήση τοῦ κατ’ ἀρχὴν καὶ τὴν συνωνυμία μὲ τὸ κατ’ ἀρχὰς χωρὶς ἄλλη συζήτηση. Συμφέρει λοιπὸν νὰ παραμερίσουμε τί συνηθίζεται σήμερα καὶ τί συνηθιζόταν προηγουμένως, ὥστε νὰ σκεφτοῦμε τὴν οὐσία τῶν πραγμάτων.
Ὁ χρόνος, ὁ λόγος, ἡ ἱστορία…, δὲν εἶναι ἀνάγκη νὰ ἔχουν πολλὲς ἀρχές. Ἐπιπλέον, γιατί θὰ ἐπιβαλλόταν νὰ ἀναφερόμαστε ὁπωσδήποτε σὲ κάποια σειρὰ (ἐν πρώτοις, κατ’ ἀρχάς) ἀλλὰ οὐδέποτε νὰ ἑστιάζουμε στὴν πρώτη ἀρχὴ ἀποκλειστικά;
Τὸ ἴδιο στὴν γενικὴ κατεύθυνση. Οἱ πράξεις καὶ θεωρήσεις δὲν εἶναι ἀνάγκη νὰ ἔχουν πάντοτε μία μόνο ἀρχή, κάλλιστα ἐνδέχεται νὰ ἔχουν περισσότερες (principia).
Κι ἂν μόνο μία ἀρχὴ εἶναι ἡ κυριώτερη, γιατὶ ἐπιβάλλεται νὰ ἀναφερθῶ στὴν συγκεκριμένη ἀλλὰ ὄχι στὴν συνάρτησή της μὲ τὶς ὑπόλοιπες, ὅπως, γιὰ παράδειγμα, ὅταν ἀπαριθμῶ τὶς ἀρχὲς τῆς ἐλευθερίας, τῆς κριτικῆς καὶ τῆς δημιουργικότητας ὡς ἀρχὲς / θεμέλια τῆς δυτικῆς κοινωνίας; Γιατὶ δὲν μπορῶ νὰ πῶ ὅτι “κατὰ τὶς ἀρχὲς” τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ (κατ’ ἀρχὰς) συμφωνῶ; Ὅμως ἂς παραμερισθεῖ ἡ περίπτωση αὐτή, ἐφόσον δὲν πρόκειται γιὰ χρήση ποὺ συνηθίζεται πρὸς τὸ παρόν, καὶ ἂς περιοριστοῦμε στὸ ‘κατ’ ἀρχήν’.
Σελ. 123
