Έγιναν ερμηνευτικές απόπειρες για τη σύνδεση Παυλικιανών, Βογομίλων και Καθαρών με τον βουδδισμό και τον μανιχαϊσμό της απώτερης Ανατολής, αλλά και αυτές παραμένουν αμφίβολης εγκυρότητας. Oι αιρέσεις των δυϊστών αναπτύχθηκαν, όπως οι μη-δυϊστικές, από αντίδραση στη διαφθορά του κλήρου. Χωρίς να περιοριστούν σε επιμέρους κριτική, όπως συνέβη αργότερα με τη Διαμαρτύρηση, θέλησαν να ανατρέψουν πλήρως την πνευματικότητα της παραδοσιακής Εκκλησίας, ερμηνεύοντάς την ως διαβολική παγίδα.
Ο πάπας Ιννοκέντιος ΙΙΙ (1198–1216) υποκίνησε εκστρατεία εναντίον των δυϊστών της Γαλλίας, η οποία πυροδότησε και άλλες διώξεις, που οδήγησαν στον αφανισμό τους. Στο αποτέλεσμα αυτό συνέβαλαν όχι λίγο εσωτερικές αιτίες, η ηθικολογική αυστηρότητα, η άρνηση της μητρότητας και ο διχασμός σε ήπιους και απόλυτους δυϊστές. Η αίρεση αυτή στάθηκε αφορμή για τη δημιουργία της διαβόητης ‘Ιεράς Εξέτασης.’
Η αναγνώριση σατανικής φύσης και προέλευσης στην υλικότητα δεν οφείλεται σε αυξημένη πεποίθηση περί αγαθότητας του Πνεύματος, αλλά σε μειωμένη συνείδηση ενιαίας προέλευσης της ύπαρξης, ευρισκόμενης πέρα απ’ όσα εμφανίζονται ως αξιολογικές αντιφάσεις. Το ιδίωμα αυτό, απολύτως κεντρικό, από όπου οι σχετικές αιρέσεις ονομάστηκαν δυϊστικές, διαρχικές, δυαλιστικές, κ.τ.ό., τις διαχωρίζει με τον πιο απόλυτο και ουσιώδη τρόπο από τον πλατωνισμό και τον νεοπλατωνισμό.
