Η Τερέζα της Άβιλα (Teresa d’Ávila, 1515–1582) και ήδη ο Ιγνάτιος Λογιόλα (Ignacio de Loyola, 1491–1556) ιδρύουν έναν χριστιανικό ‘διαλογισμό,’ επιδιώκοντας συναρπαγή στη Θεότητα μέσα από την ενθύμηση των Παθών. Στην ‘ενεργοποίηση’ της Θεότητας στην ψυχή δίνει επιπλέον έμφαση η Τερέζα. Στο έργο της Εσώτερο Κάστρο περιγράφει επτά διαμονές της ψυχής βυθιζόμενης στην εσωτερικότητά της, στο Κάστρο όπου βρίσκεται ο Νυμφίος. Πρόκειται για την πλατωνική αυτογνωσία ως ανακάλυψη της θείας Πηγής.
Ο χριστιανός ουμανιστής και μυστικός Πίντο (Heitor Pinto, περ.1528–1584), στην Εικόνα τού Χριστιανικού Βίου (μεταξύ 1563–1572), αποτελούμενη από έντεκα διαλόγους ‘à maneira de Platão,’ όπως το συστήνει ο εκδότης του, επιζητεί ορισμούς των αρετών, των αγαθών και της τέλειας φιλοσοφίας, καταλαβαίνοντας την θεωρία πέρα από όλα τα πράγματα, όταν η ψυχή ενοποιείται στη θεία μακαριότητα. Πολλά οφείλει στα αρεοπαγιτικά συγράμματα ο Φραγκίσκος Ταβάρες (Francisco de Sousa Tavares, 16ος αι.), τονίζοντας τη σοφή άγνοια και τον θείο έρωτα, που εμπνέει ο Θεός στην ένωση μαζί Του. Η θεία Εικόνα ουσιώνει την ψυχή αποτελώντας, όπως στον Πλάτωνα, το υψηλότερο ‘σημείο’ του νου, όπου θεία και ανθρώπινη σκέψη εφάπτονται.
