Πολλοί σήμερα διδάσκουν ότι ο άνθρωπος μπορεί να έλθη σε γνώση του εαυτού του με την αυτοανάλυση και ψυχανάλυση. Αλλ’ αυτό είναι πλάνη και μπορεί να οδηγήση τον άνθρωπο σε φρικτά αποτελέσματα.
Όταν κανείς αυτοαναλύεται τότε το πιθανότερο είναι να καταλήξη στην σχιζοφρένεια. Η ασκητική μέθοδος είναι απλή. Επιδιώκουμε με την τήρηση του νου, με την κάθαρση και την επιστροφή του στην καρδιά δια της μετανοίας και της νοεράς προσευχής, με την τήρηση των εντολών του Χριστού, να τον ελευθερώσουμε από τις εικόνες και την αιχμαλωσία του στα αισθητά πράγματα και έτσι επιστρέφοντας στην καρδιά να δη την ερήμωσή του την εσωτερική.
Η γνώση του εαυτού μας γίνεται με την ενέργεια του Παναγίου Πνεύματος. Μόνον όταν η Χάρη του Θεού με την δική μας εργασία φωτίση την ψυχήν, γνωρίζουμε κάθε λεπτομέρεια, το είναι μας με ακρίβεια. Η θεραπεία του νου μας φανερώνει την ύπαρξη των παθών, οπότε, φωτιζόμενοι από το Άγιο Πνεύμα και ενδυναμούμενοι από Αυτό, μπορούμε να πολεμήσουμε εναντίον τους.
Ο νους όταν θεραπευθή παραμένει αφάνταστος και αθήλυντος, δηλαδή καθαρός και ελεύθερος από φαντασίες, και ανώτερος από κάθε σαρκική επιθυμία [βλ. αγ. Διαδόχου Φωτικής: Τα εκατόν… σελ. 111, μθ’].
